ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়া আৰু সমীকৰণ

এই লেখাত আমি SEBA Class 10 Science Chapter 1 Question Answer in Assamese, দশম শ্ৰেণীৰ বিজ্ঞান অধ্যায় ১ ৰ সমাধান অথবা দশম শ্ৰেণীৰ বিজ্ঞান অধ্যায় ১ৰ প্ৰশ্ন উত্তৰৰ বিষয়ে বিতংভাৱে আলোচনা কৰিম। আমি অনুশীলনৰ প্ৰশ্নসমূহৰ লগতে অধ্যায়ৰ ভিতৰৰ প্ৰশ্নসমূহৰ বিষয়েও বিতংভাৱে আলোচনা কৰিম।

ছেবা (SEBA) ব’ৰ্ডৰ অন্তৰ্গত অসমীয়া মাধ্যমত দশম শ্ৰেণীৰ বিজ্ঞানৰ ১ নং অধ্যায়টোৰ নাম হৈছে ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়া আৰু সমীকৰণ। ১ নং অধ্যায়ৰ অনুশীলনত মুঠ ২০টা প্ৰশ্ন আছে। এই লেখাটোত আপুনি ১নং অনুশীলনৰ সকলো প্ৰশ্নৰ উত্তৰ পাব।

তাৰ বাহিৰেও আপুনি দশম শ্ৰেণীৰ বিজ্ঞান অধ্যায় ১ (Class 10 Science Chapter 1 in Assamese) অৰ্থাৎ ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়া আৰু সমীকৰণ ৰ বাবে অধ্যায়ৰ ভিতৰৰ প্ৰশ্নোত্তৰও পাব যিটো পাঠ্যপুথি অনুসৰি প্ৰশ্নাৱলী বুলিও কোৱা হয়।

দশম শ্ৰেণীৰ বিজ্ঞানৰ প্ৰতিটো প্ৰশ্ন ম‍ই সহজ ভাষাত সমাধান কৰিছো যাতে সকলোৱে সহজে বুজিব পাৰে আৰু পৰীক্ষাত সহজে লিখিব পাৰে।

বিষয়বস্তুৰ তালিকা

প্ৰশ্নাৱলী ৬ নং পৃষ্ঠাৰ (Page No 6)পৰা

প্ৰশ্ন ১: বায়ুত দহনৰ আগতে মেগনেছিয়ামৰ ফিটা এডাল পৰিষ্কাৰ কৰি ল’ব লাগে কিয়?

উত্তৰ: মেগনেছিয়াম এবিধ অতি সক্ৰিয় ধাতু। সেইবাবে ই বায়ুত থকা অক্সিজেনৰ সৈতে বিক্ৰিয়া কৰি মেগনেছিয়াম অক্সাইড উৎপন্ন কৰে। ফলস্বৰূপে মেগনেছিয়ামৰ ফিটাৰ ওপৰত মেগনেছিয়াম অক্সাইডৰ এটা তৰপ গঠন হয়। এই তৰপটোৰ বাবে মেগনেছিয়াম ফিতাই বায়ুত থকা অক্সিজেনৰ প্ৰত্যক্ষ সংযোগ নাপায়। সেয়েহে বায়ুত দহনৰ আগতে মেগনেছিয়ামৰ ফিটা এডাল পৰিষ্কাৰ কৰি ল’ব লাগে।

প্ৰশ্ন ২: তলৰ ৰাসায়নিক বিক্রিয়াবোৰৰ বাবে সন্তুলিত সমীকৰণ লিখা।

(i) হাইড্রজেন + ক্ল’ৰিন → হাইড্রজেন ক্ল’ৰাইড

উত্তৰ: সন্তুলিত সমীকৰণ: $H_2(g)+Cl_2(g)\rightarrow 2HCl(g)$

(ii) বেৰিয়াম ক্ল’ ৰাইড + এলুমিনিয়াম ছালফেট → বেৰিয়াম ছালফেট + এলুমিনিয়াম ক্ল’ ৰাইড

উত্তৰ: সন্তুলিত সমীকৰণ: $3BaCl_2(s)+ Al_2(SO_4)3(s)\rightarrow 3BaSO_4(s) + 2AlCl_3(s)$

(iii) ছ’ডিয়াম + পানী → ছ’ডিয়াম হাইড্রক্সাইড + হাইড্রজেন ।

উত্তৰ: সন্তুলিত সমীকৰণ: $2Na(s) + 2H_2O(l) \to 2NaOH(aq) + H_2(g)$

প্ৰশ্ন ৩: তলৰ বিক্রিয়াবোৰৰ বাবে অৱস্থা চিহ্ন সহ একোটা সন্তুলিত ৰাসায়নিক সমীকৰণ লিখা ।

(i) বেৰিয়াম ক্ল ‘ ৰাইড আৰু ছডিয়াম ছালফেটৰ জলীয় দ্রৱৰ মাজত বিক্রিয়া ঘটি অদ্রাব্য বেৰিয়াম ছালফেট আৰু ছডিয়াম ক্ল ‘ৰাইডৰ দ্ৰৱ প্রস্তুত হয় ।

উত্তৰ: $BaCl_2(aq) + Na_2SO_4(aq) \to BaSO_4(s) + 2NaCl(aq)$

(ii) ছডিয়াম হাইড্রক্সইডৰ দ্ৰৱ (পানীত) হাইড্র’ক্লৰিক এছিডৰ দ্ৰৱ (পানীত)ৰ সৈতে বিক্রিয়া কৰি ছডিয়াম ক্ল’ৰাইডৰ দ্ৰৱ আৰু পানী উৎপন্ন কৰে।

উত্তৰ: $NaOH(aq)+ HCl(aq) \to NaCl(aq) + H_2O(l)$

প্ৰশ্নাৱলী ১০ নং পৃষ্ঠাৰ (Page No 10)পৰা

প্ৰশ্ন ১: এটা পদাথ ‘X’ ৰ দ্ৰৱক বগা ৰঙ সানিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।

(i) পদাৰ্থ ‘X‘ ৰ নাম আৰু সংকেত লিখা।

উত্তৰ: পদাৰ্থ ‘X’ নাম হৈছে কেলছিয়াম অক্সাইড আৰু ইয়াৰ সংকেত হৈছে CaO।

(ii) পানীৰে সৈতে পদার্থ ‘X‘ এ কৰা বিক্রিয়াটো লিখা।

উত্তৰ: কেলছিয়াম অক্সাইডে পানীৰ সৈতে তীব্ৰভাৱে বিক্ৰিয়া কৰি শিথিলিত চূণ বা কেলছিয়াম হাইড্ৰ’ক্সাইড উৎপন্ন কৰে।

বিক্ৰিয়াটো হৈছে: $CaO(s) + H_2O(l) \to Ca(OH)2(aq)$

প্ৰশ্ন ২: কাৰ্য্যকলাপ ১.৭ ত এটা পৰীক্ষানলত সংগ্ৰহ কৰা গেছৰ পৰিমাণ আনটো পৰীক্ষানলত সংগ্ৰহ কৰা গেছৰ পৰিমাণৰ দুগুণ কিয়? এই গেছটোৰ নাম লিখা।

উত্তৰ: কাৰ্য্যকলাপ ১.৭ ত পানীৰ বিদ্যুৎ বিশ্লেষণৰ ফলত অক্সিজেন আৰু হাইড্ৰজেন গেছৰ উৎপন্ন হয়। পানীৰ এটা অনুত দুটা হাইড্ৰজেন আৰু এটা অক্সিজেন পৰমাণু থাকে। সেইবাবে বিদ্যুৎ বিশ্লেষণ কৰোতে হাইড্ৰ’জেন গেছ অক্সিজেন গেছতকৈ দুগুণ পৰিমাণে উৎপন্ন হয়।

প্ৰশ্নাৱলী ১৩ নং পৃষ্ঠাৰ (Page No 13)পৰা

প্ৰশ্ন ১: লোৰ গজাল এটা ডুবাই ৰাখিলে কপাৰ ছালফেট দ্ৰৱ এটাৰ ৰঙৰ পৰিবর্তন ঘটে কিয়?

উত্তৰ: লো কপাৰতকৈ অধিক সক্ৰিয়। সেইবাবে কপাৰ ছালফেট দ্ৰৱত লোৰ গজাল এটা ডুবাই ৰাখিলে লোৱে কপাৰ ছালফেট দ্ৰৱৰ পৰা কপাৰক অপসাৰিত কৰে। ফলস্বৰূপে কপাৰ ছালফেট দ্ৰৱৰ গাঢ়তা কমি যায় আৰু এই দ্ৰৱৰ নীলা বৰণ শেতা হৈ পৰে আৰু লগতে লোৰ গজাল তাম (কপাৰ) বৰণৰ হয়।

বিক্ৰিয়াটো হৈছে: $Fe(s) + CuSO_4(aq) \to FeSO_4(aq) + Cu(s)$

প্ৰশ্ন ২: কার্যকলাপ ১.১০ ত দিয়া বিক্রিয়াটোৰ বাহিৰে আন এটা দ্বি-অপসৰন বিক্রিয়াৰ উদাহৰণ দিয়া।

উত্তৰ: কার্যকলাপ ১.১০ ত দিয়া বিক্রিয়াটোৰ বাহিৰে আন এটা দ্বি-অপসৰন বিক্রিয়াৰ উদাহৰণ তলত দিয়া হ’ল।

ছিলভাৰ নাইট্ৰ’জেন জলীয় দ্ৰৱই ছডিয়াম ক্ল’ৰাইড দ্ৰৱৰ লগত বিক্ৰিয়া কৰি ছিলভাৰ ক্ল’ৰাইডৰ বগা অধঃক্ষেপ আৰু ছডিয়াম নাইট্ৰে’ট দ্ৰৱ উতপন্ন হয়।

$AgNO_3(aq)+NaCl(aq)\rightarrow AgCl(s)+NaNO_3(aq)$

প্ৰশ্ন ৩: তলৰ বিক্রিয়া কেইটাত জাৰিত আৰু বিজাৰিত হোৱা পদার্থসমূহ বাচি উলিওৱা ।

(i) $4Na(s)+O_2(g)\rightarrow 2Na_2O(s)$

উত্তৰ: উপৰুক্ত বিক্ৰিয়াটোত ছডিয়াম জাৰিত হৈ $Na_2O$ উৎপন্ন হৈছে আৰু অক্সিজেন বিজাৰিত হৈছে।

(ii) $CuO(s)+H_2(g)\rightarrow Cu(s)+H_2O(l)$

উত্তৰ: উপৰুক্ত বিক্ৰিয়াটোত হাই’ড্ৰজেন জাৰিত হৈ পানী উৎপন্ন হৈছে আৰু ক’পাৰ অক্সাইড বিজাৰিত হৈ ক’পাৰ উৎপন্ন হৈছে।

অনুশীলনী

প্ৰশ্ন ১: তলৰ বিক্রিয়াটোৰ বাবে উক্তিসমূহৰ কোনকেইটা অশুদ্ধ?

$2PbO(s)+C(s)\rightarrow 2Pb(s)+CO_2(g)$

(a) লেড বিজাৰিত হৈছে।

(b) কার্বন ডাইঅক্সাইড জাৰিত হৈছে।

(c) কার্বন জাৰিত হৈছে।

(d) লেড অক্সাইড বিজাৰিত হৈছে।

(i) (a) আৰু (b)

(ii) (a) আৰু (c)

(iii) (a) , (b) আৰু (c)

(iv) সকলো

উত্তৰ: উপৰুক্ত বিক্রিয়াটোৰ বাবে (i) (a) আৰু (b) অশুদ্ধ।

প্ৰশ্ন ২: $Fe_2O_3+2Al\rightarrow Al_2O_3+2Fe$

ওপৰৰ বিক্রিয়াটো এটা উদাহৰণ

(a) এটা সংযোজন বিক্রিয়াৰ

(b) এটা দ্বিঅপসাৰণ বিক্রিয়াৰ

(c) এটা বিযোজন বিক্রিয়াৰ

(d) এটা অপসৰণ বিক্রিয়াৰ

উত্তৰ: ওপৰৰ বিক্রিয়াটো (d) এটা অপসৰণ বিক্রিয়াৰ উদাহৰণ।

প্ৰশ্ন ৩: কি ঘটে যেতিয়া লঘু হাইড্রক্ল’ৰিক এছিড লোৰ গুড়িত যোগ কৰা হয় ? শুদ্ধ উত্তৰটোত টিক চিন দিয়া।

(a) হাইড্রজেন গেছ আৰু আইৰন ক্ল‘ৰাইড উৎপন্ন হয়।

(b) ক্ল’ৰিন গেছ আৰু আইৰন হাইড্রক্সাইড উৎপন্ন হয়।

(c) বিক্রিয়া নঘটে।

(d) আইৰন লৱণ আৰু পানী উৎপন্ন হয়।

উত্তৰঃ শুদ্ধ উত্তৰ: (a) হাইড্রজেন গেছ আৰু আইৰন ক্ল‘ৰাইড উৎপন্ন হয়।

প্ৰশ্ন ৪: সন্তুলিত ৰাসায়নিক সমীকৰণ কি? ৰাসায়নিক সমীকৰণসমূহ কিয় সন্তুলিত কৰিব লাগে?

উত্তৰ: যি ৰাসায়নিক সমীকৰণত বিক্ৰিয়ক আৰু বিক্ৰিয়াজাত পদাৰ্থৰ প্ৰতিটো মৌলৰ সমান সংখ্যক পৰমাণু থাকে আৰু বিক্ৰিয়াজাত পদাৰ্থৰ মৌলবোৰৰ মু্ঠ ভৰ বিক্ৰিয়কৰ মৌলবোৰৰ মুঠ ভৰৰ সমান হয় তাকে সন্তুলিত ৰাসায়নিক সমীকৰণ বুলি কোৱা হয়। উদাহৰণ স্বৰূপে:

$H_2+Cl_2\rightarrow 2HCl$

$2H_2+O_2\rightarrow 2H_2O$

ভৰৰ নিত্যতাবিধি অনুযায়ী বিক্ৰিয়ক পদাৰ্থসমূহৰ মুঠ ভৰ বিক্ৰিয়াৰ পিছত বিক্ৰিয়াজাত পদাৰ্থসমূহৰ মুঠ ভৰৰ সমান হ’ব লাগে। ভৰৰ এই নিত্যতা সূত্ৰটো মানি চলিবলৈ সমীকৰণসমূহ সন্তুলিত কৰিব লাগে৷